Brezilya’daki Yaklaşan Seçimlerin Sistematik Polis Vahşetini Önlemedeki Önemi

Rio de Janeiro’daki Güvenlik güçleri tarafından benimsenen saldırgan ve insanlıktan dışı polislik taktikleri, ülke çapında ayaklanmaya ve sivil otoriteye güvensizliğe yol açtı. Çatışmanın temelinde hükümet ihmali, güvensizlik, otoriter yönetim ve ırkçılık yatıyor.

(Photo by Mario Tama/Getty Images)

Bugün 2 milyon Brezilyalı, Rio de Janeiro’nun yoksul gecekondu mahallelerinde yaşıyor. Karşılaştıkları tek ölümcül zorluk Covid-19 değil; insan yapımı bir tehlikenin tehdidi altındalar: polis şiddeti. Polis vahşetinin ırksal önyargı tarafından tetiklenmesi de artan bir endişe; siyahi Brezilyalıların polis tarafından öldürülme olasılığı beyaz Brezilyalılardan üç kat daha fazla. Brezilya’daki polis şiddeti dünya çapında bir endişe haline geldi; Bir Birleşmiş Milletler raporu, Afrika kökenli bireylere yönelik sistematik ırkçılıkla mücadele için kritik önlemlerin alınması gerektiğini savundu. Rapor, memurların soruşturulması yoluyla hesap verebilirlik çağrısında bulunuyor. Bu, yaygın bir uygulama olan, polisin kendisi yerine polis cinayetlerini soruşturmakla görevli savcıların görevlendirileceği Brezilya’da sistematik bir değişiklik anlamına geliyor. Eyalet hükümeti tarafından kabul edilen kapsamlı bir plan, memurları, ölçütler belirleyerek ve görevdeyken uymaları gereken resmi kurallar dizisini açıklayarak sorumlu tutmak için gerekli. Brezilya Yüksek Mahkemesi, eyalet hükümetine sivil otorite sisteminde reform yapma talimatını dikkate alıyor. Ancak mahkeme, zorlayıcı bir rol üstlenmekte kararsız kalıyor; birçoğu, Siyahi Brezilyalılara yönelik orantısız polis vahşetine son vermek için kararlı ve emredici eylemin gerekli olduğunu savunuyor.

Çatışma ilk olarak Rio’nun Rocinha gecekondu mahallesinde, mahallenin siyahi sakinlerinden Amarildo de Souza’nın ortadan kaybolmasıyla ateşlendi. Haber, hükümetin vatandaşların şikayetlerini ele almasını talep eden ülke çapında protestoları ateşledi. Souza’nın kaybolmasıyla ilgili soruşturmalar, çete faaliyeti için sorgulanırken polis tarafından işkence edilerek öldürüldüğünü açığa çıkardı. Sorumlu polis memurları hakkında kovuşturma açılmasına rağmen, hiçbir zaman işten atılmadılar ve kısa bir hapis cezasını çekerken maaş almaya devam ettiler ve serbest bırakıldıktan sonra tekrar memur olarak görevlerine iade edildiler. Bu, sakinler polis vahşetinin cezasız kaldığını bildiğinden, polis ve vatandaşlar arasında artan bir güvensizliğe yol açtı. Siviller ve polis arasındaki çok sayıda çatışma olayının ardından 24 Mayıs 2022 bir kırılma noktası oldu. Rio de Janeiro’nun bir teneke mahallesine yapılan polis baskınında, uyuşturucu kaçakçılığı çetesini yakalamak için düzenlenen operasyonda 21 kişi öldü, 7 kişi yaralandı. Ölüm listesi, bu olayı Brezilya tarihindeki en ölümcül polis operasyonlarından biri olarak belirledi.

Rio de Janeiro’nun mahallelerinde polis teşkilatını belgeleyen muhabirler, polis şiddeti uygulama durumlarında iki kuralın olduğunu belirtiyor. İlki, polislerin orta ve üst sınıf mahallelerde sadece meşru müdafaa durumunda ateş etmelerine izin verilmesi; ikincisi ise düşük gelirli mahallelerde önce ateş edip sonra soru sorulması. Birçok memur, bu taktikleri herhangi bir tepki korkusu olmadan uygular. Yüksek mahkeme, Rio de Janeiro’nun düşük gelirli mahallelerine yapılan baskınları yasaklamış olsa da, polis güçleri, şüpheli uyuşturucu ticareti bahanesiyle şiddetli baskınları haklı çıkarma konusunda uzun süredir devam eden bir sicile sahip. Sakinler ve sivil otorite arasındaki güveni yeniden inşa etmek için, sorunun kökü olan hükümetin ihmali ile ilgilenilmelidir. Rio’nun gecekondu mahallelerinde, hükümetin bölgeyi terk etmesi nedeniyle zaman içinde suç arttı. Sosyal hizmetler ve barışçıl bir polis mevcudiyetinin temin edildiği bir mesken sağlayamadılar. Sonuç olarak, polis memurları varlıklarını göstermek için baskınlara başvurdular ve bu da sıklıkla şiddete dönüştü. Bu gecekondu mahallelerinin sakinleri, yalnızca vahşet nedeniyle değil, aynı zamanda hükümetin yıllarca ihmal etmesi nedeniyle sivil otoriteye karşı kızgın hissediyor.

Trajik olayların ardından, Brezilya’nın yüksek mahkemesi baskınlar sırasında polisin davranışlarıyla ilgili birkaç şart koştu. Mahkeme kararına göre, öldürücü güce yalnızca tüm barışçıl kontrol yolları tüketildiğinde ve meşru müdafaa uygulanabilir olduğunda izin verilir. Mahkeme, tüm polis memurlarının operasyonlar sırasında ses ve görüntü kaydı bulundurması gerektiğine hükmetti. Ancak bu çözüm, bu çatışmayı oluşturan temel sorunları çözmede başarısız olur. Polis ve vatandaşlar arasında süregelen güvensizlik, hükümetin vatandaşların ihtiyaçlarına yönelik ihmali ve köklü ırkçı söylem, sürdürülebilir reformun uygulanmasına engel olmaya devam ediyor. Şiddet döngüsü ancak insanların şikayetleri empatik bir şekilde ele alındığında aşılabilir.

2022 seçimleri Brezilya siyasetinde önemli bir olaya işaret ediyor; Brezilya demokrasisinin geleceği seçmenlerin elinde. Şu anda, Başkan Bolsonaro hükümeti altında, demokratik kurumların işlevselliği tehdit altında ve bir askeri rejimin romanizasyonu gerçekleşiyor. Sivil güvenlik içindeki sorunları ele almak ve gücün kötüye kullanılmasını engellemek için tedbirlerin uygulanması Brezilya’daki demokratik devlete bağlıdır. Reform ancak hükümet, vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini korumayı taahhüt ettiğinde gerçekleşebilir. Bu nedenle seçimler, Brezilya halkının şikayetlerini dile getirmesi ve yüksek otoriter eğilimler sergileyen bir başkan olan Bolsonaro’yu oy kullanıp görevden alarak kırılgan demokratik kurumlarını korumaları için bir fırsat sunuyor.

Rowa Kordi

Lisans öğrencisi-Koç Üniversitesi & Erasmus University

---

Reference

Acebes, C. M. (2021, August 15). From Rio, a cautionary tale on police violence. The New York Times. Retrieved from https://www.nytimes.com/2021/08/15/opinion/international-world/brazil-blacks-police-brutality.html 

Bachega, H. (2021, May 7). Brazil violence: Rio police accused by residents of abuses in Raid. BBC News. Retrieved from https://www.bbc.com/news/world-latin-america-57000382 

 Cardoso, P. (2022). Military involvement in political disputes as a factor of institutional instability in Brazil. Brasiliana: Journal for Brazilian Studies, 10(2), 29–46. https://doi.org/10.25160/bjbs/10.2.3 

Muñoz, C. (2020, October 28). Brazil suffers its own scourge of police brutality. Human Rights Watch. Retrieved from https://www.hrw.org/news/2020/06/03/brazil-suffers-its-own-scourge-police-brutality 

The Guardian. (2022, May 24). Brazil: At least 21 people killed during police raid in Rio Favela. The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/world/2022/may/24/brazil-police-raid-rio-favela-death-toll