2020’de pandemiye ve biyoterörizm tehdidine erken bir yanıt olarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, devletleri 1972 Biyolojik Silahlar Sözleşmesini tam olarak uygulamaya çağıran Biyolojik Silahlara İlişkin Kararı (A/RES/75/85) kabul etti. Ayrıca üye devletlere biyolojik silahları ve belirlenmiş öncüleri devlet dışı aktörlerden uzak tutmak için mümkün olan her şeyi yapmaları çağrısında bulundu. (Birleşmiş Milletler, 2020). Bununla birlikte, küresel biyogüvenlikte üç sorun ortaya çıkıyor: Covid-19’u bir silah olarak kullanmak, laboratuvarların ve tesislerin daha düşük güvenliği ve teknolojik gelişmeler.

Virüsün kendisi, teröristlerin biyoterörizm eylemleri gerçekleştirmeleri için nispeten hızlı ve kolay bir yol sağlar çünkü virüs bulaşır ve ardından diğer insanlara yayılır. Endonezya’da El Kaide ve IŞİD gibi, virüsü kolluk kuvvetlerine yaymayı amaçlayan örgütlerde birkaç vaka kaydedilmiştir.

Covid-19’u bir silah haline getirmek?

Virüsün ilk yayılımı, terör örgütleri de dahil olmak üzere tüm dünyaya biyolojik bir etkenin tek bir kişi (hasta 0) aracılığıyla yayılmasının nasıl mümkün olduğunu gösterdi. Bu nedenle, teröristlerin, neden olduğu hasarı önemli ölçüde artırmak için onu bir silah olarak kullanmayı düşünmeleri mümkündür. Bu üç farklı şekilde gerçekleşebilir. Virüsün çok az bir planlama ile veya hiç tasarlanmadan gerçekleşen ilk yayılması; dünya çapında virüsü kasıtlı olarak insanların üzerine hapşırarak, öksürerek veya süpermarketteki ürünler gibi ortak erişim olan nesnelere bulaştırarak yayan birkaç vaka olmuştur. İkinci senaryo, virüsün belirli bir ideolojiye göre planlanan saldırılar için kullanılmasıyla ilgilidir. Virüsün kendisi, teröristlerin biyoterörizm eylemleri gerçekleştirmeleri için nispeten hızlı ve kolay bir yol sağlar çünkü virüs bulaşır ve ardından diğer insanlara yayılır. Endonezya’da El Kaide ve IŞİD gibi, virüsü kolluk kuvvetlerine yaymayı amaçlayan örgütlerde birkaç vaka kaydedilmiştir.

Öte yandan, üçüncü senaryo, küresel düzeyle en bağlantılı olanıdır, yani pandemiyi uzatmak veya yeniden alevlendirmek için ayrım gözetmeksizin koronavirüsü yaymak. Bu, durumun daha da kötüleşmesine, hükümetlerin daha fazla istikrarsızlaşmasına yol açacaktır. (Ackerman ve Peterson, 2020)

Photo by Fabian Sommer/picture alliance via Getty Images

Tesislerin Daha Az Güvenli Olması

Terör örgütleri, genellikle ulaşılamaz olan yapılardan ve laboratuvarlardan malzeme elde etmek için yapıların düşük güvenliğinden yararlanabilir. Bu, sınırlı operasyonlardan, karantinaya alınan personelden veya işyerindeki daha az personelden kaynaklanabilir. Hassas tesisler, özellikle silah depolama alanları, kimyasal tesisler ve nükleer, radyolojik veya diğer tehlikeli maddeleri depolayan tesislerdir. Buna ek olarak, bu kuruluşlara mensup bireyler için yasal madde alımları daha güvenli haldedir. Örneğin, her müşteri günlük olarak satın aldığında hiç kimse büyük miktarlarda peroksit satın almaya çalışan bir kişiyi fark etmez ve bildirmez. Ayrıca, bunun ötesinde, teröristler El Yapımı Patlayıcı Cihazlar veya diğer silahları yapmak için kullanılabilecek hammaddeleri satın almaya veya çalmaya çalışabilirler. (Ackerman ve Peterson, 2020)

Teknolojik Gelişmeler

Teknolojideki ilerlemeler, bir bakteri veya virüsü genetik olarak değiştirmek için araçlar edinmeyi daha kolay ve daha ucuz hale getirdi. Bu, pandemi sırasında ve sonrasında önemli endişeler yaratarak, devlet dışı aktörlerin SARS-CoV-2 genomundan başlayarak yeni biyolojik saldırılar başlatabileceğine dair altta yatan bir korku yarattı. Bu, özellikle mühendislik sistemleri biyolojisini kapsayan sentetik biyolojiye (SynBio) dikkat çekmiştir. (Cheng ve Lu, 2012) Bu alanda kaydedilen büyük ilerlemeler, malzeme maliyetlerinin düşürülmesine ve özellikle virüslerin biyolojik modifikasyonu için teknik kapasitelerin düşürülmesine olanak sağlamıştır. Bunların arasında en önemli gelişmelerden biri Kümelenmiş Düzenli Aralıklı Kısa Palindromik Tekrarlar (CRISPR) idi. Bu sistem teorik olarak bir virüsün veya biyolojik bir ajanın DNA dizisinin, genel olarak makas gibi standart araçlar kullanılarak değiştirilmesine izin verir. Bu araç şu anda çevrimiçi olarak 150 $ gibi mütevazı bir fiyata satılıyor. (Howard, 2020) Bu, terör örgütlerinin hedeflerine ulaşmak için Covid-19 virüsünü değiştirme fırsatı olabilir.

Covid-19’un Biyoterörizm Üzerindeki Gerçek Etkisinin Analizi

Belgenin bu bölümüne dayanarak, COVID-19 Pandemisi biyoterörizm riskini artırmıştır. Biyolojik silahla yapılan bir saldırının nasıl feci sonuçlara yol açabileceğini gösteren viral bulaşıcılık hakkında henüz ne kadar çok şeyin bilinmediğini gözler önüne sermiştir. Bölgede, kaynaklarda ve askerlerde yarattıkları zirve tahribattan bu yana yetenekleri önemli ölçüde azalmış olsa da hala önemli endişe kaynakları olan El Kaide ve IŞİD’in şok edici saldırılar yoluyla toplu kayıplara neden olma niyetleri hafife alınmamalıdır. Bir biyoterörist saldırının psikolojik etkisi, aşırılık yanlıları için çekici olabilir, ancak sınırlı kapasiteleri nedeniyle, yayma yöntemleri gelişmemiş ve ilkel olacaktır. İnsandan insana bulaşma, aerosol salınımından çok daha olasıdır ancak teknolojik gelişmelerle birlikte, her iki bulaşma yöntemine de özel dikkat gösterilmelidir. Son olarak, örgüt üyelerinin bilim adamları ve araştırmacılar ağına sızması, özellikle varyantlar ve bilim dünyasının Covid-19 ile ilgili yaptığı çalışmalarla ilgili olarak biyolojik materyalin çoğalması ve çalınması gibi ciddi bir sorun yaratabileceği için ciddi bir risk faktörüdür. Dolayısıyla bir yanda bu risk faktörleri varsa diğer yanda biyoterörizm riskini hafifleten argümanlar mevcuttur.

Birincisi, pandemi yeni bir virüse karşı ciddi bir küresel savunmasızlığı ortaya çıkarmış olsa da, ayrım gözetmeyen yaygın bulaşma, çoğu terörist grubun hedefleri ile uyumlu değildir. Genel olarak, terörist grupların Pandemi’yi çevrimiçi asker toplama ve radikalleştirme faaliyetlerini artırmak için bir fırsat olarak kullanma olasılığı daha yüksektir. İkincisi, büyük ölçekli bir biyolojik saldırı gerçekleştirme yetenekleri muhtemelen hala eksik durumda. Üçüncüsü ise küçük hücrelerdeki organizasyondur. Bu organizasyonel yapı, biyolojik silahların geliştirilmesi sırasında biyolojik bir ajan üretmek için uzmanlık, işbirliği ve kapsamlı kaynaklar gerektiren zorluklar sunar. (Koblentz ve Kiesel, 2021) Bu pandemi’nin sonuçları bugüne kadar sosyo-ekonomik hasar açısından ağır oldu. Bununla birlikte, teröristler benzer şekilde COVID-19’a karşı savunmasızdır ve çok az grup bu ayrım gözetmeyen zararı elde etmekle ilgilenir. Bu nedenle, teröristlerin biyolojik silahlara olan ilgisinin izlenmesi gerekirken, bu açıdan yaklaşan büyük bir tehdit yoktur.

Marco Amorelli 

Boston University Pardee School of Global Studies