Son 2 aylık süreçte Azerbaycan-Ermenistan arasındaki çatışmalar gündemi meşgul etmekte. Her iki tarafın birbirini suçladığı, bazı olayların net sonuca kavuşmadığı bir ortamda, yaşanan son gerilimler ve bazı görüşmeler tarafları belli etmeye başladı. Dağlık Karabağ sorunu 30 yıla yakındır ciddi bir sorun, ancak son 2 ayda yaşanan çatışmalar bu sorunun daha farklı seviyeye – iki devletin sınırlarının değişimine getirdi. Öncelikle tarihi 2020’ye geri alalım.

İkinci Karabağ savaşının sonucu olarak imzalanan ateşkes beyanatı Karabağ’daki yasadışı Ermeni çetelerinin çıkartılmasını da hedefliyordu. Fakat anlaşma sonucu aldığı yükümlülükleri yerine getirmeyen Ermenistan defalarca ateşkesin bozulmasına direkt etki etti. Yasadışı çetelerin faaliyetine rağmen Azerbaycan 2 yıla yakındır Karabağ’da yeniden inşa çalışmalarına devam ediyor. Bu süreçte denetim maksatlı olarak Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri’ne ait karakollardan bir çok kez ateş hattına saldırı gerçekleşmişti. Bu saldırıları esas alarak Ermeni birlikleri 3 Ağustos 2022’de Rus barış güçlerinin geçici denetim yaptığı Laçın şehri ve etraf arazilerinde yer alan Azerbaycan’ın askeri birliklerine saldırı düzenledi. Saldırılar sonucu asker Anar Kazımov şehit oldu. Bir kaç saat sonra “İntikam” anti-terör operasyonunu başlatan Azerbaycan Ordusu İHA’larla hedef alarak 7 ermeni askerini yaraladı. Ardından Ermeni basını, daha sonraki günlerde 8 askerin yaralandığını ve 1 askerin öldüğünü aktardı. 6 Ağustos’a kadar devam eden operasyon sonucu Kırkkız tepesi, Buzluk dağı ve diğer stratejik tepeler Azerbaycan Ordusu’nun denetimine geçmiştir.[1] [2] [3]

Her iki tarafın bir birini sorumlu bulduğu 12 Eylül çatışması direkt olarak ülke sınırlarına saldırı olarak nitelendirildi. Sınır buhranı Dağlık Karabağ’dan iki ülkenin resmi sınırlarında çatışmaya sebep olacak şekilde değişti. Daşkesen, Laçın ve Kelbecer istikametlerinde başlayan sınır çatışmaları uluslararası arenada ciddi eleştirilere sebep oldu.

ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken çatışmalarla ilgili endişelerini dile getirmiş ve İlham Aliyevle olan telefon görüşmesi sırasında çatışmaların derhal sonlanmasını istedi. [4]

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price Ermenistan’ın altyapılarına ciddi hasar verildiği gerekçesiyle her iki tarafın çatışmayı durdurup daha geniş kapsamlı anlaşma ile uzlaşması gerektiğini vurguladı.

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi çatışmalar sırasında, 17 Eylül’de Erivan’ı ziyaret ederek Nikol Paşinyan ve diğer üst düzey Ermeni yetkililerle görüştü. Görüşmeler sırasında Pelosi, Ermenistan’a olan desteğini resmen ifade etti. Ermenistan hükümeti ateşkesin yapılmasında ABD’nin çok büyük etkisinin olduğunu belirtti.[5] Pelosi Azerbaycan’ın yasadışı ve ölümcül saldırılarını kınadığını bildirdi. Not etmek gerekir ki, Pelosi’nin yaptığı bu hamle, ABD’nin bölgedeki çıkarlarına oldukça ters düşen dar görüşlü bir hamle. Çünkü Ermenistan’ın en büyük destekçisi, ABD’nin bölgedeki en büyük hasmı olan İran.

CNBC

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Azerbaycan’ın saldırılarını kınadı ve Ermenistan’ın toprak bütünlüğüne saygı duyması gerektiğini belirtti. Fransa, çatışmaları tartışması konusu olarak BM Güvenlik Konseyinde gündeme getirdi.[6]

Hindistan ve Kıbrıs gibi ülkeler de Azerbaycan’ı bu saldırıların müsebbibi olarak kınadı.

Diğer bir tarafta ise Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu Azerbaycan’a çatışmalar sonucu verdiği şehitlerinden ötürü başsağlığı diledi ve Ermenistan’ın saldırgan tavrını kınayarak müzakerelerin devam ettirilmesi gerektiğini vurguladı.[7]

AA

Rusya Dışişleri Bakanı, her iki tarafı da Rusyanın aracılık ettiği 13 Eylül ateşkesine uymaya çağırdı. Rusya gerginlikten kimi sorunlu tuttuğunu bildirmeyerek sorunun siyasi ve diplomatik yollarla çözülmesi gerektiğini belirtti. [8]

Çin de aynı şekilde, sorunun karşılıklı diyaloga dayalı olarak çözülebileceğini belirtti.[9]

Kazakistan Dışişleri Bakanı Muhtar Tleuberdi “Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki sınırın sınırlandırılmadığı gerçeğinden hareket etmeliyiz, bu nedenle sınırın herhangi bir ihlali hakkında konuşmak zor” açıklamasında bulundu. [10]

İran Dışişleri Bakanı Hossein Amir-Abdollahian iki ülke arasındaki sınırların değişmeden kalmasına ve her iki tarafı da itidal göstermeye çağırdı.[11]

12-14 Eylül arasında devam eden çatışmalar sonucu Azerbaycanlı 71 asker şehit oldu. Bazı kaynaklara göre bu sayının daha fazla olduğu bildirilse de resmi sayılar bunu göstermektedir. Ermenistan basını ise Ermenistan’ın 105 askeri kaybının olduğunu belirtti.[12] [13] Yaşanan çatışmalarda kimin sorumlu olduğunu söylemek zor. Zira bir çok gerçekler bir kaç yıl sonra kendini gösteriyor. Her iki tarafın da gerilim anında bir çok gerçeği sakladığını da düşünürsek, bu çatışmalar her iki tarafın da karşılıklı tahrikleri sonucu ortaya çıkmıştır. Azerbaycan ve Ermenistan hem hukuki, hem de siyasal olarak bazı yanlışlara savaş ortamı sebebiyle göz yummuş durumda. Bunun sebebi ise her iki ülkenin Rusya’nın denetimi altında kalmasıdır. Dolayısıyla Azerbaycan ve Ermenistan’ın Rusya güdümünde kaldığı sürece her iki ülke arasında büyük kayıplara sebep olucak çatışmaların gelecekte de devam etmesini bekliyorum. 

Tuncay Guliyev

Lisans öğrencisi- Koç Üniversitesi

---

[1] https://news.milli.az/incedent/1062086.html

[2] https://news.milli.az/politics/1061937.html

[3]https://azertag.az/xeber/Azerbaycan_Ordusu_Qirxqiz_yuksekliyi_Saribaba_ve_bir_sira_diger_ehemiyyetli_hakim_yukseklikleri_nezarete_goturub-2239601

[4] https://www.state.gov/secretary-blinkens-call-with-azerbaijani-president-aliyev-6/

[5] https://www.politico.com/news/2022/09/15/nancy-pelosi-is-going-to-armenia-00056947

https://www.reuters.com/world/pelosi-condemns-illegal-attacks-by-azerbaijan-armenia-2022-09-18/

[6] https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1392965873187659778

[7] https://www.google.com/amp/s/m.haberturk.com/bakan-cavusoglu-ermenistan-…

[8] https://www.reuters.com/world/russia-tells-armenia-azerbaijan-cease-hostilities-2022-09-13/

[9] https://news.am/eng/news/720475.html

[10] https://report.az/en/region/kazakh-fm-difficult-to-discuss-border-violation-since-no-delimitation-between-azerbaijan-and-armenia/

[11] https://news.am/eng/news/720233.html

[12] https://news.am/arm/news/720173.html[13]https://www.google.com/amp/s/sputnik.az/amp/20220915/azerbaycan-silahli-quvvelerinin-daha-21-herbcisi-sehid-olub-446077940.html